Indo, Indisch of Indonesisch?

“Oh je bent Indo? Dus je komt uit Indonesië, toch? Huh… maar ben je dan geen Indonesiër? Of noem je dat Indisch?”

Als jij niet precies weet wat het verschil is tussen Indo, Indisch en Indonesisch, dan ben je lang niet de enige! Veel mensen gebruiken de verschillende termen door elkaar heen en weten soms niet eens dát er een verschil is. Toch is er wel degelijk een verschil. Om goed te kunnen begrijpen waar de verschillende termen naar verwijzen moeten we een flink stuk terug in de tijd voor een lesje geschiedenis.

We beginnen in de zeventiende eeuw. Een tijd waarin Nederlanders onder de vlag van de VOC (de Vereenigde Oostindische Compagnie) de wereld over voeren om onder andere specerijen te halen in verre landen om deze vervolgens in Europa voor veel geld te verhandelen. Een gebied waar de meeste specerijen vandaan kwamen waren de Oost-Indische eilanden. Voor lange tijd werd de Oost-Indische bevolking uitgebuit door de VOC. Boeren werden verplicht om te verbouwen voor de Nederlandse markt, waardoor de bevolking zelf verhongerde.

Begin negentiende eeuw ging de VOC failliet, maar dat maakte geen einde aan de Nederlandse overheersing op de Oost-Indische eilanden. De Nederlandse staat nam de gekoloniseerde gebieden over en noemde het vanaf dat moment ‘Nederlands-Indië’. In die tijd gingen er steeds meer Nederlanders wonen. Nederlandse mannen trouwden met inheemse vrouwen en kregen kinderen. In 1941 werd Nederlands-Indië veroverd door Japan, wat een einde maakte aan de Nederlandse kolonisatie. Veel bewoners dachten dat ze nu verlost waren, maar Japan bleek niet de redder waar ze op hadden gehoopt. Veel mensen belandden in Japanse interneringskampen of werden gedwongen om als slaaf te werken.

Bekijk onze populairste items

In 1945 zorgde Amerika, als bondgenoot van Nederland, voor het einde van de Japanse bezetting. De atoombommen op Hiroshima en Nagasaki doodden honderdduizenden Japanners, waarna Japan zich overgaf. Al snel werd de Republiek Indonesië uitgeroepen door de nationalisten Soekarno en Hatta. Ze waren bang dat Nederland weer aan de macht zou proberen te komen en het koloniale gezag zou proberen te herstellen. Soekarno rekende af met alle buitenlandse invloeden, waardoor ook Indo-Europeanen niet meer veilig waren. Daarom kwamen er in die tijd veel Indo-Europeanen naar Nederland.

Het is onmogelijk om zo’n lange periode kort samen te vatten, en de geschiedenis gaat hierna ook nog verder met de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog, maar dit geeft hopelijk alvast een klein beetje inzicht in de geschiedenis van Nederlands-Indië, waardoor we beter kunnen begrijpen welke termen we in welke situatie gebruiken. Laten we beginnen met het woord ‘Indo’. Dit is een afkorting van ‘Indo-Europeaan’, een term die we gebruiken voor mensen die behoren tot de Indo-Europese of Euro-Aziatische (meng)volkeren. Zij hebben dus Europese en Aziatische voorouders en hebben een familiegeschiedenis in het voormalig Nederlands-Indië. Vroeger werd de afkorting ‘Indo’ als aanstotelijk gezien en als scheldwoord gebruikt, maar tegenwoordig wordt het juist vaak als geuzennaam gebruikt door jonge Indische Nederlanders om te laten zien dat ze trots zijn op hun identiteit.

Dan hebben we het woord ‘Indisch’ of ‘Indische Nederlanders’. Hiermee doelen we op Nederlanders die afkomstig zijn uit Nederlands-Indië. Hieronder vallen de Indo-Europeanen, maar ook een andere groep: de Totok’s. Dit zijn volbloed Nederlanders die in Nederlands-Indië zijn geboren. Dus voor de duidelijkheid: met ‘Indisch’ verwijzen we dus niet naar inwoners van het land ‘India’, waar veel mensen het wel mee verwarren.

Als laatste hebben we ‘Indonesisch’. Met deze term hebben we het over de oorspronkelijke bevolking, zoals Javanen, Sumatranen en Balinezen. Dit zijn de mensen die geen Europees bloed in zich hebben. Het klopt dus niet om een Indische Nederlander een Indonesiër te noemen.

Wil je meer weten over de geschiedenis van Nederlands-Indië? NOS op 3 heeft een leerzame explainer gemaakt over dit onderwerp: